Tradycyjne detale architektoniczne należą do ponadczasowych – mogą tworzyć również ozdoby elewacji budynku bliskiego nowoczesnym rozwiązaniom. Źródłem inspiracji mogą być np. elewacje starych dworków i dworów, pałaców, a także wiejskich chałup czy XIX-wiecznych willi.
Ozdoby elewacji budynku znane z tradycyjnego budownictwa są dzisiaj równie chętnie stosowane, a także często przetwarzane i modyfikowane. Na ścianach elewacyjnych są widoczne choćby w formie i układzie okien. O nawiązaniu do tradycji, świadczą również opaski wokół okien, bonie i gzymsy. Ślady tradycji można również dostrzec w projektowaniu strefy wejścia.
Porządek na elewacji
Style w architekturze współczesnej, które nawiązują do tradycji historycznych, wykorzystują nie tylko ozdoby elewacji budynku zakorzenione w tradycji, ale także bazują na charakterystycznych dla tego stylu elementach kompozycji budynku. Są one zazwyczaj projektowane na planie prostokąta lub też litery C, typowe jest dla nich również symetryczne ukształtowanie elewacji. Ściana frontowa jest szeroka, a jej centrum zajmuje rozbudowane wejście, często poprzedzone gankiem, podcieniem lub werandą. Duże znacznie odgrywają również proporcje dachu względem ścian – który zgodnie z tradycją jest wyrazisty i dość dominujący – dach nie może być zbyt płaski, a ściany w stosunku do niego zbyt wysokie. Dzisiaj tak buduje się głównie wówczas, gdy nawiązujemy do stylu dworkowego, natomiast inne domy wykorzystują jedynie niektóre elementy tego stylu.
Nowoczesny ganek w domu
Ozdobą elewacji budynku, która ma swoje korzenie w stylu dworkowym jest z pewnością ganek. To detal architektoniczny, który kojarzy nam się z klasycznym dworkiem. Zaprojektowana w formie ganku strefa wejścia była bowiem w przeszłości przynależna szlacheckim domostwom. Z czasem przeniknęła do domów wiejskich, wówczas często ganek miał formę zamkniętą i pełnił funkcję zimnej sieni. Zawsze jego bryła i proporcje powinny być odpowiednie do wielkości i stylu budynku. Wyróżnikiem ganku są m.in. masywne kolumny – dwie pary lub dwie pojedyncze, najczęściej okrągłe. By ganek był ozdobą elewacji domu i jego integralnym elementem, zwróćmy też uwagę na jego zadaszenie. Właściwe będzie jego usytuowane nieco poniżej kalenicy domu, jego dolna krawędź powinna się znajdować w tym samym miejscu, co dolna krawędź dachu. Znaczenie ma także spadek połaci, powinien być taki sam jak dachu domu. Konieczne jest również zharmonizowanie pokrycia dachowego, najlepiej był był wykończony tym samym materiałem.
Podcień – tradycyjna ozdoba elewacji budynku
Do tradycyjnych rozwiązań strefy wejścia należy także podcień. Dzisiaj pod podcieniem planuje się nie tylko podest wejściowy, ale również taras. W przeszłości tak jak ganek był uznawany za detal prestiżowy i dekoracyjny, a jednocześnie bardzo praktyczny – jego rolą była ochrona przed deszczem, wiatrem i słońcem. Podobną rolę odgrywa również obecnie. Także jego forma oraz usytuowanie na elewacji się nie zmieniła. Projektuje się go we wnęce pośrodku ściany lub w narożniku elewacji frontowej. Od góry jest osłonięty przez wysunięcie szczytu poddasza lub przedłużonym nad wejściem okapem dachu. Może być też wcięty w budynek w postaci wnęki. O jego funkcjonalności decyduje głębokość.
Kolumny – ozdoby elewacji budynku
Nieodzownym elementem strefy wejścia – szczególnie w formie ganku, a także podcienia były kolumny podtrzymujące ich dach. Równie często spotykało się je na elewacji ogrodowej, gdzie opierało się na nich zadaszenie tarasu. Dzisiaj są obecne w domach w różnym stylu. W przeszłości często ozdobę elewacji budynku tworzyły cztery kolumny zestawione symetrycznie parami. Kolumna miała zazwyczaj bogatą formę. Tworzył ją cokół, czyli baza zwana też podstawą oraz zwieńczenie w formie głowicy. Dzisiaj rzadko spotyka się ganki czy tarasy wsparte na czterech kolumnach, zazwyczaj jest ich tylko dwie. Także ich forma jest zredukowana do kształtu prostego słupa o przekroju okrągłym, kwadratowym lub prostokątnym. Aby współgrał z elewacją, musi sprawiać wrażenie masywnego, solidnie podtrzymującego zadaszenie ganku, podcienia czy tarasu. Coraz częściej sięga się po kolumny wykonane ze specjalnego styropianu EPS. Są one trwałe i elastyczne, wykończone specjalną masą utwardzającą, skutecznie zabezpieczającą przed szkodliwymi warunkami atmosferycznymi.
Okna i drzwi ozdobą elewacji domu
Przynależne tradycyjnemu budownictwu niewielkie okna, często z podziałami w formie szprosów odchodzą do przeszłości. Dzisiaj, gdy dużą wagę przywiązujemy do otwierania wnętrz na otoczenie, unika się takich przeszkleń. Natomiast nawet gdy ich powierzchnia jest duża, elementem łączącym ją z tradycją są szprosy, które montuje się w nowoczesnych, spełniających wszystkie wymogi termoizolacyjne oknach. Nieco nostalgiczny, nawiązujący do rozwiązań historycznych wygląd okien uzyskamy również montując wokół nich opaski. Można je wykonać z klinkieru, dobry efekt uzyskamy wykorzystując klinkier elastyczny. Na obramienia wokół okien można również wykorzystać płyty styropianowe, które należy nakleić na ścianę domu. Nawiązujący do tradycji wygląd okien uzyskamy również montując drewniane okiennice. Ozdoby elewacji domu to nie tylko odpowiednie okna i ich oprawa. Znaczenie mają także drzwi wejściowe. Dobrym wyborem będą drzwi zewnętrzne wykończone okładziną drewnianą, drewnopochodną lub naśladującą kolorystykę i rysunek drewna. W domach nawiązujących do architektury dworkowej warto rozważyć wybór drzwi dwuskrzydłowych.
Gzymsy i bonie
Bonie i gzymsy to ozdoby elewacji domu, które są gębko zakorzenione w naszej tradycji architektonicznej. Gzymsy, czyli wyprofilowane poziome listwy wystające poza lico ściany mogą zwieńczać ściany domu lub też wyznaczać granicę kondygnacji. Stosuje się je, by wzbogacić dekorację elewacji, a często również po to, aby optycznie obniżyć budynek. Do detali, które również mają bogate tradycje architektoniczne należą także bonie, czyli profilowane w tynku ozdobne rowki. Umieszcza się je często w narożach ścian, między oknami lub na wykuszach czy ryzalitach. Gzymsy oraz bonie można dzisiaj łatwo wykonać korzystając z gotowych kształtek ze styropianu.
zdjęcia: Hanse House, AdobeStock
